Asetaminofen

Asetaminofen (Parasetamol) analjezik, antipiretik ilaçların içinde tek başına veya diğer analjeziklerle birlikte bulunur.
12 yaşın altındaki çocuklarda ilacın kan düzeyi toksik sınırlarda olsa bile hepatotoksisite nadirdir. Daha büyük çocuklarda kan düzeyi toksik değerlerdeyken tedavi edilmediğinde karaciğer ve böbreklerde dejeneratif değişiklikler gelişebilir.
Kusma, bulantı, terleme, anoreksi, solukluk ilk 24 saatte çıkan belirtilerdir.Hepatotoksisite bulguları 24-36 saatlerden sonra gelişir. Karaciğerde büyüme ve hassasiyet, hiperbiluribinemi, hiperamonyemi, protrombin zamanında uzama, karaciğer enzimlerinde yükselme saptanır. Karaciğer biopsisi hepatositlerde fokal sitoliz ve nekroz gösterir. 3-4. günlerde SGOT, SGPT düzeyleri doruğa ulaşır ve iyileşenlerde bir hafta içinde yavaş yavaş normale döner. Ağır asetaminofen zehirlenmesinde 3-5. günlerde karın ağrısı, bitkinlik, sarılık, ensefalopati gibi karaciğer yetersizliği belirtileri, böbrek yetersizliği, kardiak aritmiler ve hipotansiyon gelişir.
Asetaminofen karaciğerde metabolize olur. Metabolitleri hepatotoksiktir. Yüksek dozda ilaç alınmışsa detoksifiye olmamış ara metabolitlerin miktarı artar. Bu ara metabolitler hepatositlere bağlanarak hücre nekrozuna neden olur.
Çocuklarda 150 mg/kg, büyüklerde 10-15 gram'dan daha yüksek dozlar hepatik hasara yol açabilir. Alınan miktar ve ilk belirtilerin ağırlık derecesi hepatotoksisiteyi değerlendirmede önemli ise de en güvenilir gösterge ilaç içilmesinden 4 saat sonra alınan örnekte kan asetaminofen düzeyidir. Plazma konsantrasyonu 4. saatte 200 mcg/ml veya 12. saatte 50 mcg/ml'den yüksek ise karaciğer hasarı olasılığı vardır.Şekil 1' de toksisite sınırları gösterilmiştir.
TEDAVİ :
Kusturma ve/veya lavaj ile mide boşaltılır.Aktive edilmiş karbon verilir. Sonra sodyum veya magnezyum gibi katartiklerle barsak pasajı hızlandırılır. N-acetylcysteine (Mucomyst) antidot olarak kullanılacaksa aktive edilmiş karbon verilmemelidir. Alınan ilaç miktarı 150 mg/kg'dan daha az ise mide ve barsak boşaltılmasından 4 saat sonra plazma asetaminofen düzeyi ölçülmelidir. Düzey yüksek ise 12 saat içinde N-actylcysteine (Mucomyst) ile spesifik tedaviye başlanır. İlaca 140 mg/kg PO yükleme dozu ile başlanır. Sonra Mucomyst idame dozda 70 mg/kg olarak 4 saatte bir 17 kez uygulanır.
Alınan ilaç miktarı 150 mg/kg dan daha fazla ise 4 saati beklemeden Mucomyst yükleme dozunda PO verilir. 4 saat sonra plazma asetaminofen düzeyi toksisite sınırlarında ise Mucomyst 70 mg/kg olarak her 4 saatte bir 17 kez uygulanır. İçimini kolaylaştırmak ve kusmayı önlemek için Mucomyst %5'lik solüsyon şeklinde sulandırılarak verilir.
Kan düzeyi ölçme olanağı yoksa hepatotoksisite riski durumunda Mucomyst tedavisi tam olarak uygulanmalıdır.
Kan ve trombosit sayımı yapılmalı, üre, kreatinin, glükoz ve elektrolit düzeyleri saptanmalıdır. Ayrıca karaciğer enzim düzeyleri ölçülmeli ve ölçümler 24 saatte bir tekrarlanmalıdır.