İlaç olarak kullanılan demir tuzları 2 değerli demir bileşikleridir. Ensık kullanılan demir sülfattır.
Değişik demir bileşiklerinin içerdikleri elementer demir miktarları aşağıda belirtilmiştir :
Demir klorür (%44) Demir fumarat (%33) Demir kolenat (%13)
Demir glukonat (%12) Demir laktat (%13) Demir sülfat (%20)
Elementer demir yaklaşık 50 mg/kg dozlarda toksik belirtilere neden olur.
İlacın alımını izleyen ilk 30 dakika ile 2 saat içinde karın ağrısı, asidoz, kanlı ishal, dehidratasyon, bulantı, kusma gibi belirtiler
gözlenir. İkinci evre (8-16 saat) kısmi bir iyileşmenin görüldüğü latent fazdır. Üçüncü evrede (14-24 saat) asidoz, konvülziyon, hipotansiyon,
dolaşım yetersizliği, karaciğer yetersizliği, koma gelişir. Dördüncü evrede (2-5 hafta) gastrointestinal yolda darlık ve obstrüksiyon (pilorda)
ve hepatik nekroz gibi geç komplikasyonlar ortaya çıkar.
TANI :
Kan demir düzeyi ve demir bağlama kapasitesi ölçümleri ile serbest demir fazlalığı saptanır. Direkt batın grafisinde demir tabletleri radyoopak olarak
görülebilir.
Ağır demir intoksikasyonunda lökositoz, hiperglisemi, metabolik asidoz, hiperbilirubinemi, karaciğer enzimlerinde yükselme, protrombin zamanında uzama saptanır. Deferoxamine testi : Deferoxamine ( Desferal )50 mg/kg, maksimum 1 gr İM ile idrarda kırmızı renk (kırmızı şarap rengi) görülür.
Bu renk değişikliği, kanda demir fazla olduğunda (serum demir 500 mg/dl) desferol-demir kompleksi oluşması sonucu ortaya çıkar.
Deferoxamine Testi Endikasyonları :
Fazla miktarda ilaç alınma öyküsü ve semptomların varlığı
Serum demir düzeyinin total demir bağlama kapasitesini aşması
İlaç alma öyküsü olan asemptomatik hastada lökosit sayısının 15,000 mm3, kan şeker düzeyinin 150 mg/dl üzerinde olması
TEDAVİ :
Elementer demir 20 mg/kg alınmışsa hasta kusturulur ve/veya mide lavajı yapılır.
Demiri daha az iritan ve emilimi daha az olan demir bikarbonata dönüştürmek için
mide lavajı %5 sodyum bikarbonat ile yapılır.
Bunu izleyerek 5-10 g deferoxamine 50 ml suda veya 50-100 ml %1 NaHCO3 içinde eritilerek
oral veya nasogastrik sonda ile verilir. Deferoxamine testi uygulanır.
Deferoxamine tedavisi koma veya şok, serum demir düzeyinin total demir kapasitesini aşması ve deferoxamine testinin pozitif olması durumlarında hastanın klinik
durumuna ve serum demir düzeyine göre İM veya İV uygulanır. İntramüsküler tedavi 20-40 mg/kg/doz 4-6 saat ara ile tekrarlanarak yapılır. Koma, hipotansiyon ve asidoz
durumlarında deferoxamine İV perfüzyonla ilk 4 saatte 40 mg/kg, bundan sonraki 6 saatte 40 mg/kg, devamı gerekiyorsa 12 saatte 20 mg/kg verilir. Hastanın klinik
durumu düzeltilip, serum demir düzeyi normal sınırlara indiği ve idrar normal rengine döndüğünde deferoxamine testi kesilir.
Şok ve asidoz durumunu ve sıvı kayıplarını düzeltmek amacıyla volüm genişleticiler, NaHCO3 ve parenteral sıvı tedavisi uygulanmalıdır.
Parenteral sıvı tedavisi ile 3-5 ml/kg/saatlik idrar akımı sağlanmalıdır. Oligüri varsa deferoxamine tedavisinden sonra hemodializ uygulanır. 6. haftada gastrointestinal
inceleme gerekir.